Cửa bức bàn loại cửa kinh điển hay thấy trong những mẫu nhà gỗ 3 gian, 5 gian cổ truyền của dân tộc. Không chỉ đơn thuần là tấm cửa bảo vệ cho căn nhà, cửa bức bàn còn thể hiện sự tài hoa của người thợ đục gỗ. Hãy cùng tìm hiểu mẫu cửa độc đáo này trong bài viết dưới đây.
Cửa bức bàn là loại cửa truyền thống được lắp vào những căn nhà gỗ cổ truyền như mẫu nhà gỗ 3 gian hay 5 gian,… Loại cửa này được làm hoàn toàn bằng gỗ và đặt tại vị trí giữa hai cột.
Cửa bức bàn trong nhà gỗ cổ truyền
Một bộ cửa bức bàn sẽ bao gồm nhiều cánh, các cánh sẽ là số chắn như 2,4,6,8,… Thông dụng nhất vẫn là cửa 4 cánh. Độ rộng của cửa sẽ tùy biến khác nhau đối với từng căn nhà khác nhau. Kích thước gian nhà rộng thì cánh cửa rộng, nhà có khoảng gian nhỏ thì sẽ làm nhỏ và cân đối với kích thước gian của mẫu nhà gỗ 3 gian.
Cánh cửa bức bàn chia thành 5 phần: 2 pano và 3 lá cổ. Lá cổ là phần có diện tích nhỏ bố trí tại trên cùng, dưới cùng và chính giữa của cánh cửa bức bàn. Giữa 3 lá cổ chính là pano với diện tích lớn hơn và đục chạm hoa văn rất tinh tế.
Cửa bức bàn bao gồm 3 lá cổ và 2 pano
Không giống với những loại cửa hiện đại liên kết với nhau bằng bản lề kim loại. Cửa bức bàn liên kết với nhau bằng cối quay gỗ. Đây chính là điểm đặc biệt của chiếc cửa cổ truyền này. Sử dụng cối quay giữ cho các tấm cửa ổn định, không bị xô lệch hoặc xệ cánh. Bên cạnh đó, nếu gia chủ muốn tháo dỡ hoặc lắp đặt một bộ cửa khác cũng rất dễ dàng và đơn giản.
Khóa cửa bức bàn xưa làm bằng gỗ. Tuy nhiên hiện nay đã được thay thế bằng chất liệu kim loại nhằm gia tăng sự an toàn, bảo mật cho căn nhà. Đi kèm với khóa là then cài được thiết kế đơn giản, đẹp mắt mà chắc chắn.
Trong những mẫu nhà gỗ 3 gian, cửa bức bàn sẽ bao gồm 2 loại là cửa bức bàn ghép và cửa bức bàn thượng song hạ bản. Cửa bức bàn ghép là loại cửa làm bằng gỗ đặc từ trên xuống dưới trên các tấm pano và lá cổ có chạm khắc hoa văn rất sống động và tinh tế. Loại cửa này sẽ sử dụng trong những ngôi nhà gỗ cổ truyền. Ta có thể bắt gặp trong những mẫu nhà gỗ 3 gian truyền thống hoặc nhà gỗ 3 gian 2 chái, 5 gian thông hiên,…
Cửa bức bàn ghép
Còn cửa bức bàn thượng song hạ phần pano phía trên sẽ đục thủng thành hình những khung song (thượng song) có thể nhìn vào phần không gian bên trong mặc dù cửa đóng. Còn pano phía dưới sẽ làm đặc và đục hoa văn (hạ bản). Loại cửa này sẽ dùng chủ yếu ở những không gian thờ tự như: nhà thờ, từ đường, chùa chiền,…
Cửa bức bàn thượng song hạ bản
Nói đến những hàng cửa bức bàn trong những mẫu nhà gỗ 3 gian không thể không nhắc đến hệ thống hoa văn giàu ý nghĩa và được làm rất kỳ công. Thông thường trên các hàng cửa bức bàn sẽ có những mẫu hoa văn sau:
Mẫu hoa văn tứ quý bao gồm: tùng, cúc, trúc, mai. Đây là những loại cây đặc trưng cho bốn mùa trong năm: hạ, thu, đông, xuân. Để đục chạm những họa tiết này một cách sống động ví như từng cánh hoa mai, hoa cúc cụp hay xòe hoặc từng tán cây tùng, từng chiếc lá trúc,…. Người thợ thủ công phải tính toán kỹ càng về độ nông sâu để cho ra một sản phẩm hoàn thiện và có hồn nhất. Những nét chạm cũng phải đảm bảo dứt khoát mà vẫn giữ được sự mềm mại.
Hoa văn trên cửa bức bàn
Thông thường hoa văn tứ quý sẽ đục tại phần pano phía dưới của cửa bức bàn. Việc đục chạm các hoa văn này lên cửa bức bàn của mẫu nhà gỗ 3 gian có ý nghĩa biểu tượng nói đến sự tươi mới, sinh sôi nảy nở quanh năm. Ngụ ý nói đến sự tốt lành, may mắn cho gia chủ.
Hoa văn ngũ phúc lâm môn khắc họa hình tượng 5 con dơi bay thành vòng tròn quanh chữ Phúc. Trong tiếng Hán, phát âm của con dơi gần với chữ phúc, chính vì vậy loài vật này trong phong thủy được coi là loài mang nhiều may mắn.
Hoa văn ngũ phúc lâm môn
Biểu tượng dơi bay quanh chữ Phúc nhằm nói đến sự may mắn, dẫn đường cho tài lộc vào trong mẫu nhà gỗ 3 gian . Ngoài ra nó còn có ý nghĩa mang đến hạnh phúc, an nhiên, sức khỏe cho gia đình. Đục ngũ phúc lâm môn trên hàng cửa bức bàn thường hay thấy ở pano phía trên của những mẫu nhà gỗ 3 gian. Có thể đục chìm nổi thông thường hoặc đục thủng tại các công trình nhà gỗ cổ truyền để thờ tự.
Cửa bức bàn trong những mẫu nhà gỗ 3 gian là một trong những điểm làm gia tăng vẻ đẹp trong khối công trình nhà gỗ. Ngoài ý nghĩa đơn thuần của một chiếc cửa bình thường, cửa bức bàn có là nơi thể hiện sự tài hoa, điêu luyện của những nghệ nhân đục chạm trên gỗ.
Video nhà gỗ lim 3 gian cổ truyền kết hợp nhà ngang 2 tầng hiện đại
>Tham khảo những video hay về kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ
>Tham khảo những dự án thiết kế đẹp và độc đáo của nhà gỗ truyền thống