Họa tiết hoa văn cổ Việt Nam là phần không thể thiếu trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền. Trong nhà gỗ kẻ truyền, hoa văn xuất hiện ở nhiều vị trí như: bẩy cò, kẻ hiên, cửa bức bàn… Bài viết dưới đây sẽ giúp quý vị hiểu rõ hơn về các mẫu hoa văn truyền thống và ý nghĩa của chúng trong kiến trúc nhà gỗ Bắc Bộ.
Đẹp ngỡ ngàng công trình nhà gỗ cổ truyền sau gần 10 năm
Họa tiết hoa văn cổ Việt Nam là những hình chạm khắc trang trí được sử dụng phổ biến trong kiến trúc, điêu khắc và đồ gỗ truyền thống. Trong nhà gỗ cổ truyền, các hoa văn này thường được chạm tay trực tiếp lên các cấu kiện gỗ như: bẩy cò, kẻ hiên, con rường, cửa bức bàn… vừa để làm đẹp, vừa mang ý nghĩa phong thủy và văn hóa.
Đặc điểm dễ nhận thấy ở hoa văn cổ Việt là tính cân đối, đường nét mềm mại, bố cục hài hòa và gắn chặt với đời sống tinh thần người Việt. Dù là nhà gỗ 3 gian, 5 gian hay nhà thờ họ, những họa tiết này luôn hiện diện như một phần không thể thiếu.
Họa tiết hoa văn cổ Việt Nam trong nhà gỗ
Hoa văn trong nhà gỗ cổ không được đặt tùy ý mà xuất hiện ở những vị trí nhất định, vừa đảm bảo yếu tố trang trí, vừa mang ý nghĩa phong thủy.
Bẩy cò là thanh xà dốc đỡ mái hiên, nằm ngay mặt trước ngôi nhà nên rất dễ nhìn thấy. Đây là vị trí được các nghệ nhân lựa chọn để thể hiện những hoa văn nổi bật như tứ quý, rồng cuốn, cá chép hóa rồng, hoa sen, lá lật… Bẩy cò thường được chạm khắc kỹ, sâu và dứt khoát, vì đây là nơi chịu mưa nắng nên đòi hỏi độ bền gỗ và đường nét rõ ràng.
Bẩy cò được chạm khắc tinh tế
Kẻ hiên là thanh đỡ mái ngang ở phần hiên nhà, còn con rường là các thanh xà chạy dọc theo chiều dài mái nhà. Dù nằm ở vị trí cao, nhưng đây lại là nơi được chú trọng về mặt trang trí để tạo cảm giác sinh động cho không gian trần. Các hoa văn thường thấy ở kẻ hiên và con rường là lá lật hóa rồng, rồng mây, hoa dây, cánh sen cách điệu. Đặc biệt, những mô-típ chạy dài theo chiều ngang giúp ngôi nhà có chiều sâu và sự liền mạch trong bố cục.
Hoa văn trên kẻ hiên
Cửa bức bàn là loại cửa gỗ đặc ngăn cách gian thờ với các gian bên cạnh. Đây là khu vực thiêng liêng, mang nhiều ý nghĩa tâm linh nên hoa văn chạm khắc ở cửa bức bàn thường có chọn lọc kỹ lưỡng. Một số mẫu hoa văn thường gặp tại đây gồm: chữ Thọ, hoa sen, long – phượng, tứ quý, kết hợp dạng cửa thông phòng để tạo sự thông thoáng, nhẹ nhàng cho gian thờ.
Cửa bức bàn được chạm khắc họa tiết tỉ mỉ
Mỗi chi tiết chạm khắc đều được chọn lọc kỹ lưỡng, thể hiện quan niệm sống, mong muốn về sự bình an, thịnh vượng và phúc lộc cho cả gia đình.
Bộ hoa văn Tùng – Cúc – Trúc – Mai được sử dụng nhiều trong kiến trúc gỗ cổ. Đây là hình ảnh đại diện cho bốn mùa trong năm:
Bộ tứ này thường được khắc ở các vị trí như bẩy hiên, hoành phi, câu đối. Người xưa tin rằng đặt đủ tứ quý trong nhà sẽ giúp cuộc sống trọn vẹn, bốn mùa an lành.
Hoa văn tứ quý trên cửa bức bàn
Tứ linh là bộ bốn linh vật gồm rồng, lân, rùa, phượng, thường thấy trong các ngôi nhà gỗ có gian thờ hoặc không gian quan trọng:
Tứ linh thường được chạm tại cửa võng, hoành phi, hoặc các chi tiết ở gian giữa. Không chỉ có tính thẩm mỹ, chúng còn giúp cân bằng phong thủy và tạo cảm giác trang nghiêm.
Hoa sen là hình ảnh quen thuộc trong kiến trúc Việt. Sen tượng trưng cho sự sạch sẽ, trong sáng, thường được dùng để chạm vào các vị trí như câu đầu, cửa võng hoặc bức nách.
Chữ Thọ là một trong những hình chạm phổ biến, thể hiện mong muốn sống lâu, khỏe mạnh và có hậu. Chữ Thọ thường được kết hợp với sen hoặc các biểu tượng khác như cá chép, quả phúc, tạo nên bố cục cân đối.
Cặp biểu tượng này rất hay xuất hiện trong gian thờ hoặc các công trình nhà gỗ có tính chất tâm linh, thể hiện sự tôn kính và nguyện cầu bình an cho gia đình.
Hoa văn ngũ phúc lâm môn trên cửa bức bàn
Lá lật hóa rồng là một kiểu hoa văn đặc trưng, thường chỉ thấy trong các nhà gỗ truyền thống miền Bắc. Đây là hình ảnh lá cây được chạm cách điệu, uốn cong và kết thúc bằng đầu rồng nhỏ.
Họa tiết này thường được chạm ở các vị trí như đầu dư, kẻ hiên, hoặc cốn mê. Ý nghĩa của hoa văn này là thể hiện sự phát triển, vươn lên và mang lại may mắn cho gia chủ.
So với các hoa văn phổ biến, lá lật hóa rồng thể hiện rõ tay nghề và tư duy sáng tạo của nghệ nhân. Dù không quá phô trương nhưng lại đòi hỏi sự khéo léo và hiểu rõ bố cục kiến trúc truyền thống.
Hoa lá lật trên nhà gỗ
>> Xem thêm: Trang trí nhà gỗ: Những chi tiết nhỏ làm nên vẻ đẹp bền vững
Có thể thấy, họa tiết hoa văn cổ Việt Nam không đơn thuần là chi tiết trang trí, mà là phần không thể tách rời của kiến trúc nhà gỗ truyền thống. Mỗi hoa văn đều mang theo ý nghĩa riêng, phản ánh thẩm mỹ, tín ngưỡng và quan niệm sống của người Việt qua từng thời kỳ.
Nhà gỗ Phúc Lộc là một trong số ít đơn vị chuyên thực hiện nhà gỗ kẻ truyền Bắc Bộ theo hình thức trọn gói, từ thiết kế, thi công cho đến hoàn thiện nội thất. Nếu quý vị đang ấp ủ một không gian mang dấu ấn cổ truyền, nhẹ nhàng mà vững chãi theo thời gian, Nhà gỗ Phúc Lộc luôn sẵn lòng đồng hành để cùng giữ lại những giá trị xưa trong ngôi nhà.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp